Odliczenie VAT za garażowanie służbowego auta w domu pracownika
Sądy administracyjne mają inne zdanie niż skarbówka. Dopuszczają pełne odliczanie VAT od wydatków związanych z samochodami służbowymi, gdy są one garażowane w miejscu zamieszkania określonych kategorii pracowników.

W najnowszym orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym dopuszczalne jest pełne odliczanie podatku od towarów i usług od określonych rodzajów wydatków związanych z samochodami służbowymi w sytuacji, gdy są one parkowane poza siedzibą firmy, a konkretnie – w miejscu zamieszkania określonych kategorii pracowników (współpracowników). Z poglądem tym nie zgadza się jednak minister finansów reprezentowany przez właściwych dyrektorów izb skarbowych. Organy podatkowe nie uznają racjonalności argumentacji przedstawianej przez podatników, która zyskuje aprobatę i potwierdzenie w wyrokach WSA, konsekwentnie zaskarżając korzystne dla przedsiębiorców rozstrzygnięcia do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Z uwagi na specyfikę działalności niektórych podatników pojawia się niekiedy konieczność odbywania przez ich pracowników podróży służbowych (rozpoczynających się już w miejscu zamieszkania) lub pełnienia przez wybranych pracowników dyżurów w miejscu ich zamieszkania. Pracownicy ci uzyskują w ten sposób możliwość wykorzystywania pojazdów należących do pracodawcy w celu sprawnego przemieszczania się z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania obowiązków służbowych.
Przykład

Ekonomicznie zupełnie nieuzasadnione byłoby przemieszczanie się pracownika w pierwszej kolejności do siedziby pracodawcy, z wykorzystaniem środka transportu zapewnianego we własnym zakresie, a następnie przesiadanie się do pojazdu służbowego zaparkowanego w siedzibie pracodawcy bezpośrednio w celu wykonania obowiązków służbowych. W niektórych branżach takie rozwiązanie mogłoby zostać uznane za nieopłacalne, wiążąc się z koniecznością nieracjonalnego pokonywania tej samej trasy dwukrotnie, jeśli miejsce wykonywania czynności służbowych znajduje się w pobliżu miejsca zamieszkania pracownika. Niekiedy wręcz powodowałoby to znaczne straty finansowe, zwłaszcza gdy podatnik zobowiązuje się do zapewnienia kontrahentom szybkiej, sprawnej reakcji (np. w razie świadczenia usług serwisowych).
Warto przy tym zaznaczyć, że możliwość wykorzystywania pojazdów służbowych do celów działalności gospodarczej podatnika może obejmować nie tylko jego pracowników, ale również podmioty współpracujące z nim na podstawie umów cywilnoprawnych (np. osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą).
Trzy przesłanki spełnione łącznie
Stosownie do poglądu aktualnie występującego w orzecznictwie sądów administracyjnych podróż pracownika z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania czynności służbowych (i odwrotnie) w określonych okolicznościach nie będzie miała charakteru użytku prywatnego, w związku z czym podatnik zachowa prawo do pełnego odliczenia podatku od towarów i usług. Aby było to możliwe, parkowanie pojazdu poza siedzibą firmy (a więc także w miejscu zamieszkania pracownika) musi łącznie spełniać następujące przesłanki:
– powinno być uzasadnione specyfiką prowadzonej działalności,
– powinno zostać przewidziane przez podatnika w wewnętrznych regulacjach,
– powinny zostać określone odpowiednie mechanizmy kontroli przestrzegania tych regulacji.
W regulaminie lub umowach
Nie ma przy tym podstaw do przyjęcia założenia, że parkowanie samochodu w pobliżu miejsca zamieszkania pracownika automatycznie oznacza wykorzystanie pojazdu do celów innych niż działalność gospodarcza. Jak podkreśla się w orzecznictwie, przyjęte przez podatnika zasady używania pojazdów muszą obiektywnie potwierdzać, że pojazdy wykorzystywane są wyłącznie w działalności gospodarczej i że nie ma możliwości prywatnego użytku tych pojazdów. Kwestia ta powinna zatem zostać odpowiednio uregulowana np. w funkcjonującym u podatnika regulaminie używania pojazdów służbowych lub w zawieranych przez niego umowach z użytkownikami pojazdów. W razie spełnienia tych przesłanek podatnikowi będzie przysługiwało uprawnienie do pełnego odliczenia podatku od towarów i usług. Wskazany tok rozumowania został zaprezentowany m.in. w następujących wyrokach: WSA w Warszawie z 18 czerwca 2015 r. (III SA/Wa 3275/14), WSA w Poznaniu z 16 lipca 2015 r. (I SA/Po 1203/14), WSA w Bydgoszczy z 8 września 2015 r. (I SA/Bd 577/15), WSA w Łodzi z 17 listopada 2015 r. (I SA/Łd 880/15) oraz WSA we Wrocławiu z 8 grudnia 2015 r. (I SA/Wr 1706/15). Należy jednak podkreślić, że wszystkie wymienione orzeczenia są nieprawomocne.

Poglądu sądów nie podzielają organy podatkowe, które podnoszą, że udostępnienie samochodu pracownikowi odbywającemu podróż służbową rozpoczynającą się w miejscu zamieszkania czy też pełniącemu dyżur w miejscu zamieszkania odbywa się przede wszystkim w interesie pracownika. W opinii organów jest to udogodnienie wyłącznie dla pracownika i nie ma związku z działalnością gospodarczą podatnika. Powoduje realizację celu prywatnego pracownika, a nie celu gospodarczego pracodawcy. Ponadto, zdaniem organów, w analizowanej sytuacji nie ma obiektywnych możliwości rozdzielenia wykorzystania pojazdu do celów służbowych oraz prywatnych i żadne procedury (regulaminy, umowy, ewidencja) nie zmienią tego stanu rzeczy.

Jak jednak trafnie zauważają sądy, stanowisko to jest błędne, ponieważ jego przyjęcie powodowałoby, że sporne przepisy ustawy o VAT (tj. art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a w zw. z art. 86 ust. 4 pkt 1) nigdy nie mogłyby zostać zastosowane. Organy zupełnie pomijają przy tym fakt prowadzenia pracochłonnej ewidencji przebiegu pojazdu, w której szczegółowo dokumentowany jest sposób jego wykorzystania. W połączeniu ze stosownym regulaminem oraz wprowadzeniem określonych metod weryfikacji jego przestrzegania, daje to – zdaniem sądów – należytą rękojmię wykluczenia użytku pojazdów do celów prywatnych.

Warto również zwrócić uwagę, że na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych utrwaliła się linia orzecznicza, zgodnie z którą przejazdy pracowników mobilnych samochodem służbowym na trasie pomiędzy miejscem zamieszkania oraz miejscem wykonywania pracy – jeżeli nie służą osobistym celom pracowników, lecz są wykorzystywane do realizacji zadań służbowych – nie stanowią nieodpłatnego świadczenia. Dlatego ich wartości nie można uważać za przychód pracowników ze stosunku pracy. Co więcej, same organy podatkowe zauważają, że przydzielenie pracownikom samochodu służbowego do używania „w celach wykonywania wszelkich czynności służbowych oraz zobowiązanie pracownika do parkowania samochodu w miejscu jego zamieszkania lub jego najbliższej okolicy gwarantującym bezpieczeństwo samochodu, a tym samym stałą gotowość do użytkowania i osiągania przychodu, wynikające z charakteru pracy na danym stanowisku, nie stanowi przychodu pracownika ze stosunku pracy” (interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 31 marca 2014 r., ILPB1/415-39/14-2/AMN).
Stanowisko organów podatkowych odnośnie do rozliczania VAT tym bardziej zaskakuje, że uznają one, iż przejazdy pomiędzy firmą a miejscem zamieszkania mogą w określonych okolicznościach stanowić realizację celów służbowych pracownika. Pogląd ten został co prawda wyrażony na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych, jednak sądy administracyjne w przywołanych wyżej wyrokach podkreślają, że nie ma żadnych przeszkód ku temu, aby kwestie te rozumieć podobnie na gruncie podatku od towarów i usług. Celem parkowania samochodu w miejscu zamieszkania pracownika nie jest bowiem użytek prywatny, ale sprawne wykonywanie obowiązków służbowych, które często wiążą się z wymogiem mobilności oraz pozostawaniem w gotowości do podjęcia natychmiastowej interwencji.
Wskazane w artykule rozstrzygnięcia WSA niewątpliwie zasługują na aprobatę, przełamując dotychczasową, niekorzystną praktykę organów podatkowych.
Ograniczenia powinny być wyjątkiem
Sądy konsekwentnie opowiadają się za możliwością pełnego odliczenia podatku, które jest fundamentalną zasadą VAT, co wynika wprost z orzecznictwa luksemburskiego. Nie należy zapominać, że wszelkie ograniczenia dotyczące pełnego odliczenia VAT powinny być traktowane wyjątkowo, więc nie podlegają wykładni rozszerzającej.

Z orzecznictwa sądów administracyjnych można wywieść istotne wskazówki dla podatników udostępniających pracownikom pojazdy firmowe wyłącznie do celów służbowych w sytuacji, gdy pojazdy te są garażowane w miejscu zamieszkania pracowników (lub w jego pobliżu).
Po pierwsze, kluczowe znaczenie ma specyfika działalności danej firmy. Musi ona uzasadniać mobilny charakter czynności pracowników (często wykonywanych w odległych od siebie miejscach), konieczność ich dyspozycyjności, gotowości do sprawnego, szybkiego podjęcia określonych działań w celu wywiązania się z obowiązków służbowych. Warunek ten niewątpliwie jest spełniony w przypadku np. pracujących w terenie przedstawicieli handlowych czy też pracowników-serwisantów pełniących po godzinach pracy dyżur w miejscu zamieszkania.

Po drugie, podatnik powinien starannie uregulować omawianą kwestię, np. w wewnętrznym regulaminie użytkowania pojazdów służbowych, wprowadzając bezwzględny zakaz wykorzystywania ich do celów prywatnych. Odpowiednio skonstruowana polityka samochodowa firmy odgrywa w tym zakresie bardzo istotną rolę.